Inleiding
Er is de laatste jaren al veel te doen geweest rond de
hoofddoek. Zelden heeft een kledingstuk zoveel commotie veroorzaakt. Allerlei
politici, theologen en andere zelfverklaarde deskundigen gaven er hun
uiteenlopende mening over. Dit resulteert in een oneindig getouwtrek tussen
voor en tegenstanders. Als toekomstig leraar in deze multiculturele samenleving
zal ook ik omringd worden door leerlingen met diverse achtergronden. Heel erg
verademend vind ik zelf, maar ik heb reeds gemerkt dat er in sommige klassen
toch sprake is van intolerantie, vooral uit onwetendheid volgens mij. Ik wil
zelf openstaan voor andere culturen en me cultureel verrijken zodat ik daar in
de klas ook beter kan op inspelen. Ooit zal ik in de klas geconfronteerd worden
met het hoofddoekendebat, daar ben ik vrij zeker van. Als er dan een discussie
ontstaat, waarbij leerlingen hun gedachten mogen laten vloeien, wil ik dit
graag op een respectvolle manier kunnen begeleiden. Ik zou dan liever zelf wat
sterker in mijn schoenen staan, en dat is niet makkelijk. Zo vind ik het voor
mezelf al moeilijk om de nuance te vinden, te midden van al die heisa en
tegenstrijdige berichtgeving in media. De ‘gewone’ moslima wordt immers te
weinig aan het woord gelaten waardoor je eigenlijk niet weet wie die vrouwen
zijn, die achter deze hijab’s schuilgaan... Waarom kiezen ze er eigenlijk voor
om een hoofddoek te dragen? Ik heb het geluk een ‘gesluierde’ moslima te
kennen, die daar zelf bewust voor gekozen heeft. Daarom ben ik al wat verheven
uit mijn onwetendheid en associeer ik de hoofddoek niet meer rechtstreeks met
onderdrukking. Toch voel ik dat mijn kennis nog enigszins te beperkt is en daarom
hoop ik met dit boek mijn visie op deze kwestie verder te kunnen verbreden. Een
doekje kan immers de denkwereld van haar draagsters tot onmogelijk tot één brij
gedachten kneden? Ik hoop met dit boek te weten te komen hoeverre er
diversiteit is onder de hoofddoek of dat er eerder wederkerende patronen
zijn...
Nadia Dala gaat in haar boek dan ook op zoek naar de
verschillende beweegredenen van moslimvrouwen om de hoofddoek al dan niet te
dragen. Niet met het oog op een defensief betoog, maar gewoon in alle rust,
zonder tijdsdruk en vooropgestelde visies van goed of kwaad of van heersende
trendy denkpatronen.
De auteur Nadia Dala
Nadia Dala, dochter van een Vlaamse moeder en Marokkaanse
vader, is televisiemaker, journaliste en schrijfster. Ze studeerde Arabistiek
en Islamkunde, onder andere in Caïro. Bij haar terugkeer in België werkte ze
als fulltime journaliste voor De Morgen en nadien De Standaard. Vervolgens ging
ze aan de slag bij de VRT, waar ze cultuurprogramma’s presenteerde en tevens
het diversiteitbeleid opstartte. In 1995 schreef ze ook, samen met Wim de
Neuter, het boek ‘Allah weent om Algiers’, over de opkomst van het fundamentalisme
in Algerije. Met het boek ‘ als sluiers vallen’ is Nadia duidelijk niet aan haar proefstuk toe.
Bespreking van het boek
Het boek brengt de verassende portretten van tien vrouwen,
die afgezien van de controversiële hijab, weinig met elkaar gemeen hebben. Aan
de ene kant overtuigde, zelfs fundamentalistische moslima’s die de koran als
hun hoogste goed beschouwen en aan de andere kant jonge moslimvrouwen die zich
in weerwil van hun religieuze of familiale banden vrij voelen en zelfstandig
handelen.
Farah
De eerste verassende getuigenis is die van Farah, een studente
die van de ene op de andere dag uit eigen beweging besluit de hoofddoek te dragen. Ze was op zoek naar een houvast, naar haar eigen identiteit, en die vond
ze in een striktere beleving van de islam.
Ze beschrijft haar 'oude zelf' immers al een lege doos.
‘ Mijn poppetjesimago was schijn, vanbinnen begon het te knagen’. Wie ben ik en waartoe dient het allemaal: dit leven god, de anderen, ... ik wist het niet meer.’ Mijn vrienden waren ook allemaal de kluts kwijt. Daarom keek ik op naar gelovigen mensen, echte islamieten: sterk, zeker van hun stuk, oprecht gelukkig met een aura van positieve vibes'.
Haar getuigenis maakt komaf met de stelling dat alle meisjes
de hoofddoek beginnen te dragen onder druk van hun familie. In het geval van
Farah ( en ook bij andere getuigenissen), is de familie zelf eerder
terughoudend. Volgens Farah komt dat omdat de generatie van hun ouders hun geloof soms
oppervlakkiger beleven, omdat ze nooit over de existentiële essentie van het
leven en de Islam hebben geleerd.
De Islam versterkt voor Farah haar identiteit en schenkt
haar innerlijke vrede.
Dat zoeken naar zingeving en houvast in deze
postmodernistische tijden, vind ik zeer herkenbaar.
Moraal, waarden en normen lijken in onze samenleving soms wel op drift, en
dan is het begrijpelijk dat iedereen voor zichzelf zoekt naar een houvast.
Naar aanleiding van Farah' s getuigenis waarin ze het ook heeft over het onbegrip
waarop ze stuit in de schoolcontext vanwege haar hoofddoek, neem ik de regels
omtrent hoofddoeken en het onderwijs even onder de loep.
|
Verbod
op religieuze symbolen op school
za 02/02/2013 - 08:18 Vanaf volgend schooljaar mag niemand in het gemeenschapsonderwijs nog
levensbeschouwelijke tekens dragen. Dat heeft de raad van bestuur beslist,
melden De Standaard en Het Nieuwsblad.
Drie jaar geleden voerde het gemeenschapsonderwijs al een algemeen
verbod voor religieuze symbolen in. Vier burgers vochten het verbod aan bij
de Raad van State, maar hun klachten werden afgewezen omdat de betrokkenen
geen belang konden aantonen.
De raad van bestuur van het gemeenschapsonderwijs heeft nu beslist dat
het verbod algemeen in alle scholen ingevoerd wordt. Er komt een
rondzendbrief om de maatregel uit te leggen, er komt ook een
overgangsperiode.
Het verbod houdt in dat niemand bijvoorbeeld een hoofddoek mag dragen,
maar ook geen keppel of tulband. De maatregel geldt voor leerlingen,
leerkrachten en ander personeel. De enige uitzondering zijn de
godsdienstlessen en de activiteiten die daarmee verband houden.
"We willen binnen onze scholen pluralisme en openheid mogelijk
maken, daarom hebben we het verbod ingevoerd", zegt Raymonda Verdyck,
afgevaardigd bestuurder van het gemeenschapsonderwijs. "Er waren
behoorlijk wat spanningen. De focus lag niet meer op het school lopen en de
schoolloopbaan. Heel veel debatten in de scholen gingen over het
levensbeschouwelijke. Doordat het symbool niet meer in de scholen terug te
vinden is, stellen we vast dat er weer op basis van openheid en
gelijkwaardigheid gepraat wordt."
Al meer dan 80 procent van de gemeenschapsscholen heeft uit eigen
beweging het verbod al ingevoerd
Bron: www.deredactie.be
|
In het gemeenschapsonderwijs mag vanaf dit schooljaar dus
niemand meer religieuze symbolen dragen. Veel scholen hadden trouwens al reeds
uit eigen initiatief een hoofddoekverbod ingesteld.
In het stedelijk en vrij onderwijs komt er echter geen
verbod, zij verwijzen naar het pedagogisch project van elk schoolbestuur.
Er zijn zowel pro en contra’s verbonden aan een
hoofddoekverbod. Hieronder lijst ik ze op:
PRO
- Zelfs in de moslimgemeenschap is er onenigheid over of de Koran het dragen van een hoofddoek verplicht of niet. Er zijn ook moslims die zeggen dat als de wet hoofddoeken niet toelaat, een moslima haar hoofddoek moet afleggen.
- Door een hoofddoekenverbod in te voeren, worden scholen weer echt pluralistisch. Iedereen voelt er zich welkom, niet alleen praktiserende moslima’s. Door de hoofddoek buiten de schoolmuren te houden, breng je gelijkheid weer binnen. Als niemand een hoofddoek draagt, ziet iedereen er weer hetzelfde uit. De nadruk ligt op overeenkomsten in plaats van op verschillen.
- Door de hoofddoek te verbieden, vermijd je dat meisjes door vrienden onder druk worden gezet om hem te dragen zonder dat ze dat eigenlijk willen. Je maakt een einde aan de peer pressure.
- Door de hoofddoek te verbieden, bescherm je meisjes die door hun streng islamitische vaders of broers verplicht worden om hem te dragen. Je geeft hen zo op school wat ademruimte.
- De hoofddoek is steeds meer een politiek symbool geworden, en niet alleen meer religieus. Het is de uiting van een groep mensen die zich afzetten tegen de rest van de samenleving.
- De hoofddoek heeft met gelijke onderwijskansen te maken. Als aanvaard wordt dat het niet mag, wordt hij ook gemakkelijker afgelegd. Zo hangt de schoolkeuze niet af van het al dan niet mogen dragen van een hoofddoek.
- Een algemeen verbod is duidelijk. Het brengt geen scholen in moeilijkheden en vermijdt protestacties voor de schoolpoort.
- Meisjes die hun hoofddoek afleggen vanwege een verbod op school, zullen gemakkelijker hetzelfde doen in een werksituatie. Dat verhoogt hun kansen op de arbeidsmarkt aanzienlijk.
- Een pet mag ook niet in de klas. Een hoofddoek bijgevolg ook niet.
- De hoofddoek is een vorm van de onderdrukking van de vrouw. Vrouwen in onze samenleving hebben te hard gestreden om nu opnieuw te worden onderdrukt.
- Scholen moeten hun neutraliteit kunnen bewaren. De hoofddoek is niet neutraal
- Het is een religieus symbool. Om een vrome moslima te zijn, moet je een hoofddoek dragen, zo stelt de Koran. En in ons land is er vrijheid van godsdienst.
- Onze gemeenschap is multicultureel. Als je de hoofddoek op school verbiedt, bereid je jongeren niet voor op de multiculturele samenleving waarmee ze sowieso te maken zullen hebben.
- Jongeren moeten leren eigen keuzes te maken. Door de hoofddoek niet te verbieden, wapen je jonge mensen om op een zelfbewuste en assertieve wijze hun eigen keuzes te maken. Zo worden het mondige en geëmancipeerde burgers.
- Vrouwen en meisjes moeten zelf kunnen beslissen of ze wel of niet een hoofddoek dragen. Een hoofddoekenverbod is een beknotting van dat zelfbeschikkingsrecht.
- Een algemeen hoofddoekenverbod duwt moslims naar moslimscholen. Dat is geen goede zaak voor de integratie. Bovendien zullen moslims en niet-moslims zo nog meer uit elkaar groeien.
- Een verbod op hoofddoeken zet een rem op emancipatiekansen van meisjes met een hoofddoek. Hun recht op onderwijs wordt beperkt en dus ook hun kansen op werk krimpen in.
- Voor veel meisjes is de hoofddoek dragen een deel van hun identiteit ontwikkelen. Net zoals vestimentaire uitingen van jeugdculturen, bijvoorbeeld. Daar is niets schadelijks aan. Jongeren lopen ook met pinnen in hun hals rond. Het is maar een fase, maar wel een waar die meisjes recht op hebben.
- Door de hoofddoek te verbieden, wordt het een strijdpunt, een symbool waar om gestreden moet worden. Terwijl het uiteindelijk maar een stukje stof is.
- Een verbod werkt radicalisering in de hand. Meer gematigde moslima’s die de nood niet voelden om een hoofddoek te dragen, beginnen er door het verbod wel een te dragen.
- Een verbod bevordert de maatschappelijke intolerantie omdat het de boodschap geeft dat een hoofddoek iets slechts is.
- Wat met de Sikhs? Zij kunnen hun tulband niet afzetten. Niemand voelt zich door hen onder druk gezet of bedreigd, maar hun tulband is toch ook een religieus symbool?
Redelijke argumenten aan beide kanten dus. Niet eenvoudig om
tot één conclusie te komen. Ikzelf heb persoonlijk geen probleem met de
hoofddoek. Als iemand er uit vrije wil voor kiest, dan is dat prima, in ons
land is er immers godsdienstvrijheid. Ik
vind het echter moeilijk om me uit te spreken over het hoofddoekenverbod op school. Aan
de ene kant begrijp ik dat de neutraliteit van het onderwijs gerespecteerd dient te worden, maar
nu ik meer heb geleerd over de beweegredenen van moslima’s zie ik in dat er toch ook
vaak uit eigen wil voor gekozen wordt. Als er toch sprake zou zijn van onderdrukking,
zal dit niet opgelost worden met een verbod. Het onderliggende probleem wordt
daarmee niet aangepakt. Gemeenschappen, maatschappij en scholen zouden zich dan
openlijk moeten verzetten tegen zulk negatief gedrag( het onderdrukken).
Een extra weetje: in Nederland zijn hoofddoeken wel
toegelaten in het onderwijs.
De boerka en de niqaab zijn een heel ander verhaal. Door de niqaab/boerka zijn de dragers niet langer identificeerbaar, wat gevaarlijk kan zijn voor de veiligheid en de openbare orde. Velen zien het ook als discriminerend en een aanval op de westerse democratische waarden. Het maakt integratie in de maatschappij haast onmogelijk. In België is het daarom ook verboden om een niqaab of boerka in het openbaar te dragen. Met bovenstaande redenen in het achterhoofd ( veiligheid primeert) kan ik dit verbod begrijpen.
|
Wat is het verschil tussen een boerka en een niqaab?
De boerka is een Afghaans kledingstuk dat de vrouw volledig bedekt.
Het gaasje voor de ogen moet de vrouwen toelaten ( een beetje) te kijken.
Bij de niqaab zijn de vrouwen ook volledig afgedekt, maar behouden ze
toch nog een kijkspleetje voor de ogen.
|
Khadija
Khadjia, een van de getuigen uit het boek denkt hier anders
over. Zij is drager van de niqaab en oppert voor een volledige segregatie
tussen man en vrouw. Zo weigert ze met haar schoonbroer in één ruimte te
zitten, al is het maar om elke verleiding te voorkomen.
‘Mannen en vrouwen mogen elkaar niet aankijken, dat is des
duivels’ zeg ze. Opvallend is dat ook hier de man helemaal niks met haar keuze
te maken heeft, integendeel Khadjia heeft een heel gevecht moeten leveren om hem
te mogen dragen. Waarom draagt ze hem dan wel? Het is volgens Khadija een vorm
van aanbidding, de hoogste trap in haar geloof; ze volgt naar eigen de koran.
Toch slaagt ze er niet in te verwijzen naar de koranverzen die zouden aangeven
dat vrouwen zich verplicht volledig moeten bedekken. Islamgeleerden blijken het
zelfs lang niet eens te zijn over het dragen van de niqaab. Khadija volgt in
haar geval de richtlijnen van een sjeik.
Miriam
Erg onder de indruk was ik van Miriams getuigenis. Zij
is een echte survivor, die al voor heel wat hete vuren stond in haar leven. Ze
werd mishandeld door haar familie en tegen haar wil uitgehuwelijkt op haar
zestiende.
Ze omschrijft haar vroegere thuissituatie alsvolgt:
Thuis was het WOII, iedere dag. Ik was een hoer. En die verdient het om afgetroefd te worden. Iemand van mijn familie nam een basebalknuppel en gaf me een klap. Intussen greep mijn moeder mij vast. Het leek of ze me wou wurgen. Ik verloor bijna het evenwicht, strompelde naar buiten en liep zo hard ik kon. Mijn trommelvlies was beschadigd, ik zag bont en blauw en mijn kleren waren gescheurd.
|
Miriams verhaal blijkt geen alleenstaand geval. Dat blijkt uit het succes van de Franse feministische
organisatie 'Ni putes, ni soumises', die ijveren voor meer zelfbeschikkingsrecht voor allochtone vrouwen.
|
Uiteindelijk lukt het Miriam zich los te rukken van haar
familie. Inmiddels is ze tien jaar gelukkig met haar Belgische vriend en volgt
ze een piloteopleiding. Miriam heeft zicht altijd verzet tegen het dragen van
de hoofddoek, ook al stond ze onder familie druk. Zelf heeft ze naar eigen
zeggen geen problemen met gesluierde vrouwen, maar ze vindt dat een hoofddoek
de draagster buiten de gemeenschap plaats.
‘De gemeenschap en arbeidsmarkt heeft zijn eigen regels, die moet je respecteren: stel je voor een pilote met een doekje in de cockpit, dat is al even absurd als ambtenaren met een hoofddoek’ zegt Miriam'.
In de politieke wereld is er onenigheid rond het al dan niet opleggen
van een hoofdoekverbod voor ambtenaren. Tot nu toe is er nog geen algemene
Vlaamse richtlijn die neutraliteit oplegt aan ambtenaren van de Vlaamse
overheid of aan ambtenaren van de Vlaamse steden en gemeenten. Er is wel het
gemeentedecreet dat voorziet dat de gemeenten zelf bevoegd zijn voor deze kwestie.
|
Soumeya
Bedenkelijk is de getuigenis van de veertigjarige
Soumeya. Zij pleit voor een aparte moslimzuil met eigen islamitische
ziekenhuizen, scholen en rechtbanken. Eigenlijk wil ze geen deel meer uitmaken
van de westerse maatschappij, maar streeft ze naar een vorm van apartheid. Soumeya
vindt dat er tolerantie noch democratie is België. Zo wordt ze door het dragen
van de hoofddoek, een religieuze plicht in haar ogen, scheef bekeken.
Verontrustende getuigenis als je het mij vraagt. Net door veelvuldig in contact te komen met verschillende culturen verdwijnt volgens mij die onverdraagzaamheid en leren we elkaar te respecteren. Onbekend is toch onbemind?
|
Het boek verduidelijkt bij deze kwestie nog enkele begrippen
Islamitisch fundamentalisme. Hier zijn vele definities voor. In het algemeen
wordt het beschouwd als een beweging in de islam die zich terugplooit op de
fundamenten van de Islam, met name de koran en de soenna. Tradtionele
islamitische rechtsscholen worden dus geweerd. In deze beweging interpreteren
gelovigen de tekst van de koran letterlijk. Maar deze interpretatie kan
radicaal of gematigd zijn, dus reactionair of modernistisch.
Islamisme: Islamisten gaan religie instrumentaliseren vanuit
politieke doeleinden. Een islamist wordt algemeen omschreven als een
fundamentalist die zich bezighoudt met politieke actie en met de economie.
Binnen het islamisme vind je dan weer een brede waaier van strekkingen. Het
waardesysteem kan variëren van modern tot conservatief. Ook de methodes
verschillen: er zijn revolutionaire en sectaire groeperingen. En er zijn
zowel pacifisten als mensen die naar wapens grijpen.
In Europa wonen naast de grote meerderheid gematigde moslims ook
islamitische fundamentalisten en islamisten. En sommigen onder hen verwerpen
de westerse waarden en normen.
Sharia is het Arabische woord voor de islamitische wet of de wet van
God en betekent letterlijk 'weg naar de bron'
|
Touria
De laatste getuigenis die me bijbleef is die van de
vijfendertigjarige Touria.
Touria kwam los van het ouderlijke gezag en koos voor een
eigen leven, zonder evenwel de banden met haar familie volledig door te hakken. Zo draagt ze de
hoofddoek af en toe in het bijzijn van haar ouders als teken van respect.
Bij vrienden en op het werk zet ze hem niet op. Touria is vrijwilligster in een
jeugdhuis voor allochtone jongeren. Haar getuigenis gaf me nieuwe inzichten
omtrent de zogenaamde’ allochtone probleemjongeren’. Aanvankelijk moet ik
toegeven dat ik weinig sympathie had voor deze probleemzoekende amok makende
jongeren, maar zijn schijnt een andere licht op de situatie. Volgens Touria hebben
veel allochtone jongeren geen vertrouwen meer in het systeem, want ze geloven
niet meer dat ze een kans maken in onze maatschappij. Ze hebben geen hoop dat ze een job zullen
vinden of dat iemand werkelijk geïnteresseerd is in wat zij denken.’ En dan gaat
het licht uit in hun hoofd’ volgens Touria. Deze jongeren hebben nood aan degelijk
onderwijs waarin ze zoveel mogelijk gestimuleerd worden en ook de mentaliteit
van de arbeidsmarkt dient te veranderen. Volgens Touria is een verband tussen
deze problematiek en de toename van de hoofddoek. Moslims zouden steeds minder
gaan geloven in onze maatschappij en waarden, en dan als vorm van
protest, eerder dan uit religieuze redenen, de hoofddoek gaan dragen
conclusie
Het boek geeft geen eenduidig antwoord op het hoofddoekdebat. Enerzijds zijn de
meningen van de getuigen uiteenlopend, wat toont dat binnen de
moslimwereld ook heel wat verscheidenheid aan opvattingen bestaat. Dit boek verschaft de nodige nuance, wat helpt om respect op te brengen voor de gedachtegang van anderen. Anderzijds zijn
het levensverhalen van vrouwen die ergens allemaal zoeken naar zingeving en
houvast, en dat is universeel
Nadia Dala formuleert het zelf zo treffend:’ de hoofddoek an sich is géén verhaal. Het zijn er vele...’
De betekenis en waarde van de hoofddoek is voor iedereen
persoonlijk.
